Amaç: Beden Odaklı Tekrarlayıcı Davranışlar (BOTD); bedenin bir
parçasını ortadan kaldırmak amacıyla yapılan, istenmeyen, tekrarlayıcı ve
işlevsellikte bozulmayla sonuçlanabilecek, Trikotillomani (TTM), Deri
Yolma Bozukluğu (DYB), tırnak ısırma, yanak çiğneme, dudak ısırma,
parmak emme, parmak çıtlatma ve diş gıcırdatma gibi motor aktiviteleri
içeren bir şemsiye terimidir. Yetersiz farkındalık ve “zararsız” olarak
tanımlanmaları nedeniyle klinisyenlere başvuru azdır. Epidemiyolojik
verilerin net bir şekilde belirlenmesi, etiyopatogenezin aydınlatılması ve
tedavi kılavuzlarının oluşturulması için yapılan çalışmalar son yıllarda
büyük bir ivme kazansa da halen yetersizdir. Bu çalışmada BOTD’nin
etiyolojisinin araştırılmasına yönelik çalışmaların gözden geçirilmesi
amaçlanmıştır.
Yöntem: Pubmed, Medline, Scopus ve Web of Science veri tabanlarında
1992-2021 yılları arasında yayınlanan makaleler gözden geçirilmiş,
konuyla ilgili alan yazınında öne çıkan araştırmalar değerlendirme
kapsamına alınmıştır.
Bulgular: BOTD’nin etiyopatogenezine yönelik çalışmaların
çoğunlukla erişkin olgularla yapıldığı ve klinik heterojenite, komorbid
psikiyatrik hastalık oranlarının yüksek olması, küçük örneklem gibi
birçok karıştırıcı faktör barındırdığı dikkat çekmektedir. Çalışmalar
BOTD’nin davranışsal modellerle açıklanmaya çalışıldığını, yüksek
oranda kalıtılabilir olduğunu ve tedavisinin planlanmasında monoamin
sistemleri (özellikle glutamat ve dopamin) ile bağımlılık ögelerine
yönelik girişimlerin öne çıktığını göstermektedir. Aynı zamanda
nörobilişsel alanda bilişsel esneklik ve motor inhibisyon kusurları,
nörogörüntüleme çalışmalarında kortiko-striato-talamo-kortikal devre
anormallikleri bildirilmektedir.
Sonuç: Psikiyatrik sınıflandırma sistemlerindeki yeri tartışmalı olan
BOTD’nin klinik özelliklerine, yaygınlığına, etiyopatogenezine ve
tedavisine yönelik çalışmalar hastalığın daha iyi anlaşılmasına ve aynı
zamanda uygun şekilde tanımlanmasına katkı sağlayacaktır.
Anahtar Sözcükler: Beden odaklı tekrarlayıcı davranış bozuklukları,
trikotillomani, deri yolma bozukluğu, davranış modelleri, nörobiyoloji,
nörogörüntüleme